На денешен ден, 27 јули, се навршуваат седум децении од стапувањето во сила на Државниот договор со кој модерна Австрија стана суверена и независна држава, ослободувајќи се од окупаторските сили и воспоставувајќи трајна неутралност што го одбележа нејзиниот геополитички идентитет до ден-денес.

Иако независноста формално беше прогласена уште на 27 април 1945 година, реалната автономија дојде десет години подоцна, кога беше постигнат договор со победничките сили од Втората светска војна – САД, Советскиот Сојуз, Велика Британија и Франција – за целосно повлекување од австриската територија.

Историски договор за неутрална Австрија

На 15 мај 1955 година, во палатата Белведере во Виена, беше потпишан таканаречениот Австриски државен договор – меѓународен акт со кој се воспоставува независна и демократска Австрија. Договорот стапи на сила на 27 јули 1955 година.

Клучна точка за постигнување консензус беше обврската на Виена за трајна неутралност, потврдена и со посебна Декларација. Со тоа, Австрија се обврза дека нема да се приклучи на воени сојузи и нема да дозволи странски воени бази на своја територија.

Потписници на договорот беа високите дипломати и команданти на сојузничките сили, како и австрискиот министер за надворешни работи Леополд Фигл. Интересен детал е што Југославија била еден од гарантите на договорот, со статус на копотписник.

Од жртва до соработник: контроверзи во историјата

Иако Аншлусот од 1938 година (анексијата на Австрија кон Третиот рајх) се смета за насилна агресија, историските факти покажуваат дека голем дел од австриската јавност го поддржувала обединувањето со Германија, вклучително и самиот Адолф Хитлер, кој бил Австриец.

Повеќе од 13% од припадниците на СС единиците биле од Австрија, а 40% од персоналот во нацистичките логори доаѓал токму од таму. Во исто време, околу 65.000 австриски Евреи загинале во Холокаустот, а уште 140.000 ја напуштиле земјата, меѓу кои и Зигмунд Фројд и Стефан Цвајг.

Од окупација до стабилност

По капитулацијата на нацистичка Германија, Австрија беше поделена на четири окупациски зони, слично како и Германија. Виена, иако поделен град, беше под заедничка контрола на сите четири сили.

Клучниот пресврт дојде по смртта на Сталин во 1953 година, кога Советскиот Сојуз прифати нова, пофлексибилна позиција, што доведе до финалниот договор во 1955 година и повлекување на трупите до октомври истата година.

Австрија денес: неутралност во нови времиња

Иако неутралноста е јадро на австрискиот устав, нејзиното приклучување кон Европската Унија во 1995 година и сè погласните дискусии за НАТО-членство го отвораат прашањето дали неутралноста е сè уште одржлива во современиот свет.

Во време на нови глобални тензии, 70-годишнината од враќањето на австрискиот суверенитет е потсетник за вредноста на политичката умереност, но и предизвик за идното позиционирање на земјата меѓу Истокот и Западот.