Европската комисија ги објави најновите резултати од Механизмот за реформи и раст за Западен Балкан, со кој се следи како земјите-кандидати напредуваат кон пристап до европските фондови.

За Македонија бројките не се охрабрувачки: до крајот на 2024 година предвидени биле пет клучни реформски чекори, но реализирани се само два – односно 40% исполнетост. Тоа ѝ донесе на земјата околу 8,5 милиони евра од достапните средства.

Сепак, вистинскиот предизвик е 2025 година: Македонија има вкупно 19 обврски за оваа година, но до септември не е реализиран ниту еден чекор. Дополнително, земјата мора да надомести и заостанати активности од претходната година, што значи дека до крајот на декември треба да спроведе 48 различни мерки. Ако тоа се исполни, Македонија ќе може да добие пристап до околу 205 милиони евра европски пари.

Реформите се широки и бараат конкретни резултати: реструктуирање на железничкиот сектор, зголемување на бројот на трудови инспектори, нови закони за сајбер безбедност и електронски комуникации, реформи во јавната администрација, професионализација на јавните набавки и антикорупциски механизми. Дел од обврските се и мерки како зголемување на интернет-покриеноста во училиштата и подобра регулација на судските плати.

Во споредбена рамка, Македонија е во средина: подобра е од Албанија и Србија, кои не спровеле ниту една реформа и не добиле ниту едно евро, но заостанува зад Црна Гора, која има околу 50% исполнетост.

Од Европската комисија пораката е јасна: без навремени и реални реформи нема европски пари. Како што се приближуваат изборите, прашање е дали Владата ќе успее да ја забрза реформската агенда или ризикува Македонија да ги изгуби средствата кои можат да бидат клучни за економскиот развој.

Што губи Македонија ако не ги исполни реформите?

1. Економски ризици

• Губење на фондови – Македонија може да изгуби пристап до околу 205 милиони евра во 2025 година. Тоа е значителна финансиска инјекција која би помогнала во инфраструктура, образование, дигитализација и борба против корупцијата.

• Намалени инвестиции – недостиг на напредок сигнализира политичка нестабилност и недоверба кај странските инвеститори. Тоа може да резултира со помал прилив на странски директни инвестиции (СДИ).

• Зголемен буџетски притисок – ако државата не добие европски пари, ќе мора сама да ги финансира реформите или инфраструктурните проекти, што значи нови заеми и задолжување.

2. Политички ризици

• Удар врз евроинтеграцијата – Европската комисија јасно порача: „пари само за реформи“. Ако Македонија не испорача, тоа ќе биде сигнал дека државата не е подготвена за следниот чекор во преговорите со ЕУ.

• Намалена доверба од Брисел – државата ќе биде гледана како „недоволен партнер“, што ќе го забави пристапниот процес и ќе го намали кредибилитетот на Владата во меѓународните односи.

• Внатрешно-политички последици – опозицијата ќе го користи неуспехот како доказ за неспособност на власта, што може да влијае на изборните резултати.

3. Социјални ризици

• Недоверба кај граѓаните – луѓето очекуваат европски фондови да значат подобри услови за живот: нови работни места, подобра инфраструктура, дигитализација на јавните услуги. Ако тоа изостане, ќе се создаде разочарување и пад на довербата во институциите.

• Зголемена миграција – младите и стручните кадри уште повеќе ќе ја гледаат иднината надвор од државата ако нема видливи европски перспективи.

4. Регионални и геополитички ризици

• Заостанување зад соседите – ако Црна Гора, а подоцна и Албанија, покажуваат напредок, Македонија ризикува да остане на маргините на европскиот процес.

• Простор за други актери – ваквиот застој може да ја отвори вратата за посилно влијание на Русија, Кина или Турција, кои немаат исти стандарди за демократија и владеење на правото.

Ако Македонија не ги исполни реформите:

• ќе изгуби 205 милиони евра директни фондови,

• ќе ја загрози европската перспектива,

• ќе се соочи со внатрешно-политички потреси и разочарани граѓани,

• и ќе остави простор за надворешни влијанија што ја оддалечуваат од ЕУ.

Со еден збор – ризикот не е само финансиски, туку и стратешки.